Het is een belangrijk moment voor het noorden van het land. Op 10 mei 1960 wordt de tv-toren Smilde officieel in gebruik genomen, ook al is die dan al een aantal maanden in dienst. De toren staat in Hoogersmilde (Drenthe) dat samen met andere dorpen tot 1998 de gemeente Smilde vormt (tegenwoordig gemeente Midden-Drenthe).

Op het moment van ingebruikname is Smilde de hoogste tv-toren van het land. De top bevindt zich op 285 meter.

In dit dossier:
– Smilde zou eigenlijk Appelscha zijn
– Vliegtuig tegen de tuien
– De brand en de knak: mast stort in

-Lees verder onder de foto-

De tv-toren Smilde. Tegenwoordig vooral bekend van het grote incident op 15 juli 2011: de stalen mast die op de 85-meter hoge betonnen toren staat, knakt en stort in door een brand.

TV-toren Smilde:
Start bouw: 6 mei 1958
Officiële ingebruikname: 10 mei 1960
Hoogte bij ingebruikname: 285 meter; tegenwoordig: 303 meter.
Locatie in Google Maps

Dat moment is op de officiële openingsavond nog ver weg. Behalve dat kijkers in de noordelijke provincies voortaan betere ontvangst hebben, kan de toren ook worden gebruikt om (live)reportages veel makkelijker vanuit het noorden naar de studio in Bussum te stralen. 

De toren staat dus in Hoogersmilde, maar dat is aanvankelijk niet de bedoeling. In de oorspronkelijke plannen om Nederland in de jaren ’50 van de vorige eeuw van voldoende tv-zenders te voorzien, kiest het Rijk voor de noord-Nederlandse mast voor Appelscha, Friesland.

Tegenvallers
Het gemeentebestuur van Appelscha denkt dat het bouwwerk toeristen kan trekken en wil dat er bovenin een restaurant komt. Het voorbeeld voor de gemeenteraad is de televisietoren in Stuttgart, Duitsland, waar ook een restaurant in zit. Appelscha trekt in april 1956 geld uit voor een onderzoek.

Echter: het ministerie van  Verkeer en Waterstaat vindt het plan voor een restaurant te duur, en bovendien zijn er “talrijke risico’s”. In januari 1957 valt het definitieve besluit: het restaurant komt er niet.

-Lees verder onder de foto-

Alsof de tegenvaller niet genoeg is: op 1 februari 1957 maakt de PTT bekend dat de toren helemaal niet meer in Appelscha komt, maar vijf kilometer verderop in Drenthe. In Appelscha zou de toren 200 meter hoog worden. Bij nader inzien blijkt dat een hogere mast nodig is voor goede ontvangst in noord-Nederland. Dat kan niet in Appelscha, omdat de plaats in de aanvliegroute van vliegveld Schiphol ligt. Vliegtuigen zouden tegen de hoge mast botsen.

Dus: de toren komt in Hoogersmilde, met torennaam Smilde.

Wel krijgt Appelscha een mini-mast
Door de discussie over wel of geen restaurant, en de andere locatiekeuze, loopt de bouw vertraging op. Om noord-Nederland toch van tv-signalen te voorzien, komt er in Irnsum (Friesland) een tijdelijke zendmast. Na voltooiing van de tv-toren Smilde wordt de apparatuur in fases overgebracht van Irnsum naar Hoogersmilde.

In het attractiepark De Tuin van Appelscha staat overigens een aantal jaren een schaalmodel van de toren Smilde. Die is 13-en-een-halve meter hoog en wordt gebouwd door modelbouwer Frank Siegmund. Op zijn site staan er foto’s van. Het attractiepark bestaat niet meer.


Bron foto: radio-tv-nederland.nl

En zo krijgt Drenthe zijn blikvanger: een hoge tv-toren, met tuidraden. Op de avond van de officiële openingsdag zendt omroep NTS op televisie een speciaal programma uit vanuit de Prins Bernhardhal in Zuidlaren. Drie jonge vrouwen uit Drenthe, Groningen en Friesland zijn voor de gelegenheid aangesteld als omroepster.

-Lees verder onder de foto-

Vliegtuig tegen de tuien
De tv-toren in Smilde komt meermaals in het nieuws door incidenten. Zoals op 14 augustus 1968. Uit het ANP-radionieuws: “Een uur geleden is een Amerikaanse straaljager tegen één van de spandraden gevlogen van de televisietoren in Smilde.”

Dat gebeurt rond kwart voor twaalf in de ochtend. De tuidraad breekt en het topje van de mast komt krom te staan. Volgens krantenberichten verliest het vliegtuig twee tanks die onder een vleugel zaten, en kan de piloot het vliegtuig met moeite aan de grond zetten op vliegbasis Soesterberg. De vijf personeelsleden die tijdens de botsing in de toren zijn “schrokken hevig”, schrijft het Algemeen Handelsblad.

In het Nieuwsblad van het Noorden zegt een getuige dat er twee vliegtuigen waren. “Ze waren gewoon aan het stuntvliegen, zoals om de toren wel vaker gebeurt. Het is een wonder dat er nu pas iets dergelijks is voorgevallen.” Twee ooggetuigen ontsnappen aan een ernstig gevaar, volgens de krant, omdat ze van plan waren kunstmest te strooien op het land waar twee tanks van het vliegtuig zijn neergekomen, maar daar toch niet waren.

-Lees verder onder de foto-

Het Amerikaanse legercommando ontkent dat er is gestunt. De piloot, kapitein Smith, had de draad niet opgemerkt doordat hij bezig was zijn radio te bedienen, zegt het leger in het Algemeen Handelsblad een dag na het incident. 

Ook zou de luchtdruk een rol kunnen spelen, denkt het Algemeen Dagblad. Die was boven Nederland lager dan op de plaats waar het vliegtuig was vertrokken. Daardoor vloog Smith vermoedelijk lager dan zijn hoogtemeter aangaf.

Door een nieuwe tuidraad aan te brengen komt de mast weer recht te staan.

Geraas en gedonder… de mast stort in
De jaren daarna zijn rustig, op het vervangen van de top na. Net als in Goes gaan bij Smilde in 2007 de analoge tv-antennes eraf en komen er antennes voor digitale televisie voor in de plaats.

Maar dan: vrijdag 15 juli 2011. Met donderend geraas komt de mast naar beneden, na een brand die anderhalf uur lang in de mast woedt. Het betonnen gedeelte blijft staan.

-Lees verder onder de foto’s-

Rond 14.00 uur breekt brand uit op 180 meter hoogte. Mensen die aan het werk zijn verlaten de toren. De brandweer kent het gebouw door oefeningen, en probeert het vuur te bereiken. Dat lukt niet en iedereen trekt zich terug. Om te zien dat rond 15.00 uur de witte rook die uit de mast komt verandert in zwarte rook. En daarna het onvermijdelijke: de mast stort in.

-Lees verder na de video-

In twee stukken valt ie op de grond. Kabels hangen uit de bovenkant van de toren tot op de grond. Een paard in de buurt raakt lichtgewond. Het oude beheerdershuisje naast de toren blijft gespaard.

Doordat de zendmast weg is vallen radio- en tv-zenders uit. Dat wordt daarna opgevangen met noodmasten en om het verlies van de FM-uitzending van Radio 1 op te vangen gaat de nationale nieuwszender tijdelijk (weer) uitzenden op AM 747, de frequentie van Radio 5.

Gek genoeg is er eerder die dag ook brand in de mast op de tv-toren Lopik in IJsselstein. Later blijkt dat beide branden met elkaar te maken hebben. Daarover straks meer.

De schrik zit er goed in. Omwonenden van meerdere tv-torens in het land zijn bang dat ook ‘hun’ toren kan instorten. Het bedrijf Novec, die de masten op de verschillende torens beheert, controleert alle locaties. Ook de tv-toren in Goes krijgt zo’n inspectie. Op Omroep Zeeland Radio (woensdag 20 juli 2011) zegt Novec dat in Goes het zendvermogen omlaag zal gaan, om het zekere voor het onzekere te nemen.

-Lees verder onder de foto-

Later trekt Novec die bewering weer in. De bekabeling van de apparatuur in de Goese mast is anders dan in Lopik en Smilde, en daarom kan zo’n brand niet ontstaan, aldus Novec.

Herbouw van Smilde
Herstel van de tv-toren in Smilde begint snel. De bouw van de nieuwe stalen mast gebeurt met de helikoptermethode die in Goes voor het eerst werd toegepast om de top te vervangen. Op 14 mei 2012 wordt het hoogste punt bereikt: 303 meter, iets hoger dan de vorige mast. In september 2012 gaat Smilde weer ‘on air’.

-Lees verder onder de foto-

Twee branden op één dag
Hoe is de brand in Smilde ontstaan? De NOS zit bovenop de onderzoeken, en concludeert dat de onveiligheid in tv-torens in de hand wordt gewerkt doordat teveel organisaties belangen hebben. De betonnen toren is van de ene eigenaar, de stalen mast van een ander, en de grond waar de toren op staat is weer van iemand anders. En dan zijn er ook verschillende zenderbedrijven met eigen apparatuur, zoals KPN en Broadcast Partners.

Ook blijkt dat er vocht in de antennekabels zit. Of dat uiteindelijk de oorzaak is? Men wordt het er niet over eens.

Verband tussen de branden
De NOS meldt in mei 2012 dat de branden in de twee torens met elkaar te maken hebben. Het begint met een storing in IJsselstein op de tv-toren Lopik, waar radio-zendapparatuur van Broadcast Partners oververhit raakt en in brand vliegt. Daardoor vallen zenders uit en hebben luisteraars slechter ontvangst. Om de uitval op te vangen geeft Broadcast Partners een aantal antennes in Smilde meer vermogen. Daardoor raken antennes oververhit, met de brand in de mast en de knak tot gevolg.

Zenderbedrijf Broadcast Partners uit Terneuzen bestrijdt de conclusies die de NOS trekt, en verwijst naar een onderzoek dat de gezamenlijke verzekeraars zullen doen. Daarna wordt het stil in dit dossier.